Văn hóa Việt Nam – Wikipedia tiếng Việt

Văn hóa Việt Nam (chữ Nho: 越南文化) được hiểu và trình bày dưới các quan niệm khác nhau:

• Quan niệm thứ nhất: đó là đồng nhất văn hóa Việt Nam với văn hóa của người Việt, trình bày lịch sử văn hóa Việt Nam chỉ như là lịch sử văn minh của người Việt.
• Quan niệm thứ hai: Văn hóa Việt Nam là toàn bộ văn hóa các dân tộc Việt Nam cư trú trên mảnh đất Việt Nam, chỉ có văn hóa từng tộc người, không có văn hóa dân tộc/quốc gia.
• Quan niệm thứ ba: Văn hóa Việt Nam là cộng đồng văn hóa dân tộc/quốc gia, đây là nền văn hóa dân tộc thống nhất trên cơ sở đa dạng sắc thái văn hóa tộc người. Khái niệm dân tộc/quốc gia chỉ một quốc gia có chủ quyền, trong đó phần lớn công dân gắn bó với nhau bởi những yếu tố tạo nên một dân tộc. Quan niệm thứ ba này hiện nay đang là quan niệm chiếm số đông bởi các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý trong lĩnh vực văn hóa Việt Nam, vì vậy nội dung về văn hóa Việt Nam sẽ được trình bày theo quan niệm thứ ba, văn hóa Việt Nam theo hướng văn hóa dân tộc[1]

Đặc trưng cơ bản[sửa|sửa mã nguồn]

Văn hóa Việt Nam dưới quan niệm là văn hóa dân tộc thống nhất trên cơ sở đa sắc thái văn hóa tộc người được thể hiện ở ba đặc trưng chính:

Một số yếu tố thường được coi là đặc trưng của văn hóa Việt Nam khi nhìn nhận từ bên ngoài bao gồm tôn kính tổ tiên, tôn trọng các giá trị cộng đồng và gia đình, thủ công mỹ nghệ, lao động cần cù và hiếu học. Phương Tây cũng cho rằng những biểu tượng quan trọng trong văn hóa Việt Nam bao gồm rồng, rùa, hoa sen và tre.

Tổ chức xã hội[sửa|sửa mã nguồn]

Từ ngàn năm nay, hai đơn vị xã hội quan trọng nhất trong văn hóa là Làng (thôn) và Nước (quốc gia). Tục ngữ Việt Nam có câu “Làng đi đôi với nước”. Các đơn vị tổ chức trung gian là Huyện và Tỉnh.

Quan hệ họ hàng đóng một vai trò rất lớn ở Việt Nam. Không giống như sự nhấn mạnh vấn đề cá thể của văn hóa phương Tây, văn hóa Phương Đông nhìn nhận cao vai trò của mái ấm gia đình và tinh chất gia tộc. Trong văn hóa phương Đông ( đặc biệt quan trọng là vùng Văn hóa chữ Hán ), văn hóa Trung Quốc coi trọng giá trị mái ấm gia đình hơn gia tộc, trong khi ở văn hóa Việt Nam đặt gia tộc cao hơn mái ấm gia đình. Gia tộc luôn có một tộc trưởng, bàn thờ cúng gia tộc ( nhà thời thánh họ ), và đám tang người Việt luôn có sự tham gia của cả gia tộc .Trước đây hầu hết những dân cư ở một địa phương có quan hệ huyết thống. Điều đó thực tiễn vẫn còn thấy trong tên làng như Đặng Xá ( nơi có người họ Đặng là đa phần ), Châu Xá, Lê Xá … Ở vùng Tây Nguyên truyền thống lịch sử nhiều mái ấm gia đình trong một gia tộc cư trú trong một nhà dài vẫn còn thông dụng. Ở nông thôn Việt Nam ngày này, ta vẫn hoàn toàn có thể thấy ba hay bốn thế hệ sống dưới một mái nhà .Bởi vì mối quan hệ họ hàng có vai trò quan trọng trong xã hội, nên sống sót một mạng lưới hệ thống phân cấp phức tạp những mối quan hệ. Trong xã hội Việt Nam, có chín thế hệ khác nhau. Người trẻ tuổi hoàn toàn có thể có một vị trí cao hơn trong mạng lưới hệ thống phân cấp của mái ấm gia đình hơn và vẫn phải được tôn trọng như một người lớn tuổi. Ví dụ, nếu cha mẹ, của một đứa trẻ lớn tuổi, có một người anh / chị lớn tuổi nhưng có con trẻ tuổi hơn so với con mình, thì con họ sẽ ở vị trí thấp hơn trong mái ấm gia đình. Nói cách khác, bạn phải đối xử với người đồng đội họ trẻ tuổi của bạn như một người lớn tuổi, nếu cha của bạn là em trai của bố người bạn bè họ đó .Hệ thống phức tạp của những mối quan hệ, là hiệu quả của cả Nho giáo và những chuẩn mực xã hội được chuyển tải trải qua việc sử dụng thoáng đãng của những đại từ khác nhau trong tiếng Việt, trong đó có một mảng to lớn của sự kính trọng để bộc lộ trạng thái của người nói tương quan đến những người mà họ đang trò chuyện đến. Xưng hô trong tiếng Việt đã trở thành đặc trưng của văn hóa Việt Nam. [ 2 ]

Văn hóa Việt Nam theo quan điểm dân tộc bản địa học[sửa|sửa mã nguồn]

Cụ già mặc áo dài the cúng Tất Niên nhân ngày Tết Nguyên ĐánNhư mọi nơi trên quốc tế, từ thuở thời xưa những dân tộc bản địa trên đất Việt Nam đã thờ rất nhiều thần linh. Các dân tộc bản địa thờ tổng thể những thế lực vô hình dung và hữu hình mà thực ra là những hiện tượng kỳ lạ vạn vật thiên nhiên và xã hội chưa thể lý giải được vào thời đó. Ngày nay nhờ những nghiên cứu và điều tra, những liên hoan, những phong tục hiện hữu tất cả chúng ta biết nhiều hơn về đời sống vật chất cũng như niềm tin của những dân tộc bản địa Việt Nam cổ nói chung và tín ngưỡng của họ nói riêng [ 3 ]Người xưa cho rằng bất kỳ vật gì cũng có linh hồn, nên người ta thờ rất nhiều thần, nguyên thủy họ thờ thần Mặt Trời, thần Mặt Trăng, thần Đất, thần Sông, thần Biển, thần Sấm, thần Mưa, … những vị thần gắn với những tham vọng thiết thực của đời sống người dân nông nghiệp. Đi sâu vào đời sống hằng ngày họ thờ thần Nông là thần trông coi việc đồng áng, thần Lúa, thần Ngô với kỳ vọng khi nào ngô lúa cũng rất đầy đủ. Không chỉ những vị thần gắn với đời sống vật chất, những dân tộc bản địa còn thờ những vị thần gắn với đời sống niềm tin của họ. người Việt thờ những thần Thành Hoàng, những vị anh hùng dân tộc bản địa, những vị thần trong đạo mẫu. Họ là những vị thần có công lớn với quốc gia, với làng xã, dân chúng thờ phụng những vị thần này để tỏ lòng biết ơn và cầu mong những vị phù hộ họ. Cũng như người Việt, người Hoa thờ những vị thần Quan Công, Thần Tài. Người Chăm thờ những vị thần như Po Nagar, Po Rome, …Thờ cúng tổ tiên và cúng giỗ người đã mất là một tục lệ truyền kiếp của người Việt và một số ít dân tộc bản địa khác. Họ tin rằng linh hồn của tổ tiên cũng ở bên cạnh con cháu và phù hộ cho họ. Chính vì như vậy nên mái ấm gia đình nào cũng có bàn thờ cúng tổ tiên và bàn thờ cúng được đặt nơi sang trọng và quý phái nhất trong nhà. Ngoài những ngày giỗ, tết thì những ngày mùng một, ngày rằm họ thắp hương như một hình thức thông tin với tổ tiên ông bà. Nói đến tục thờ cúng tổ tiên, người ta đều biết tới một ngày giỗ tổ chung cho cho người Việt đó là ngày giỗ tổ Hùng Vương vào ngày 10 tháng 3 ( âm lịch )
Trên danh nghĩa, những tôn giáo ở Việt Nam gồm : Phật giáo Đại thừa, Khổng giáo và Đạo giáo ( được gọi là ” Tam giáo ” ). Có một số ít tôn giáo khác như Công giáo Rôma, Cao Đài và Hòa Hảo. Những nhóm tôn giáo có ít Fan Hâm mộ hơn khác gồm Phật giáo Tiểu thừa, Tin Lành và Hồi giáo .Phần đông đa phần dân cư Việt Nam xem họ là nhưng người không có tín ngưỡng, mặc dầu họ cũng có đi đến những khu vực tôn giáo vài lần trong một năm. Người Việt Nam được cho là ít có niềm tin tôn giáo, những tôn giáo thường được tập trung chuyên sâu ở mặt thờ cúng, mặt giáo lý ít được chăm sóc .Với sự dịch chuyển của lịch sử vẻ vang những dân tộc bản địa tại Việt Nam, trải qua hơn 10 thế kỷ Bắc thuộc, đời sống niềm tin nói chung của dân cư Việt Nam bị ảnh hưởng tác động rất nhiều của văn hoá Nước Trung Hoa. Với ba hệ tư tưởng Tam giáo đã xâm nhập vào đời sống niềm tin cũng như vào tôn giáo của người Việt Nam là Đạo giáo, Nho giáo và Phật giáo. Đạo giáo và Nho giáo có nguồn gốc từ Trung Quốc và xâm nhập vào Việt Nam từ những thế kỷ đầu công nguyên qua những tầng lớp thống trị người Trung Quốc [ 3 ]Phật giáo có nguồn gốc từ Ấn Độ và có hai phái đã gia nhập vào Việt Nam bằng hai ngả khác nhau : phái Đại thừa vào Việt Nam qua Trung Quốc cùng với Đạo giáo và Nho giáo. Còn phái Tiểu thừa qua những nước Khu vực Đông Nam Á láng giềng vào Việt Nam phổ cập ở hội đồng người Khmer ở Đồng bằng sông Cửu Long
Tam giáo có những thời kỳ tăng trưởng rất mạnh và cũng có lúc mờ nhạt tại Việt Nam, nhưng nhìn chung ảnh hưởng tác động của Tam giáo rất sâu rộng trong những những tầng lớp dân chúng, nhất là Phật giáo. Và đến lượt mình, những những tầng lớp dân chúng tại Việt Nam đã tiếp thu những tôn giáo mới một cách có tinh lọc và phát minh sáng tạo, hay nói cách khác những tôn giáo mới gia nhập đã được bản địa hoá để tương thích với phong tục tập quán và tín ngưỡng của người dân địa phươngCông giáo được gia nhập vào Việt Nam từ thế kỷ 16, tuy việc truyền đạo lúc bấy giờ gặp nhiều khó khăn vất vả nhưng ở Việt Nam từ lúc đầu cũng đã có một số lượng người theo Công giáo, từ cuối thế kỷ 19 khi thực dân Pháp đã xâm lược trọn vẹn Việt Nam thì việc truyền đạo mới được tự do thuận tiện. Hiện nay Việt Nam có khoảng chừng 8 % dân số là Fan Hâm mộ Công giáo, đứng hàng thứ 2 ở Khu vực Đông Nam Á sau PhilippinesCùng với Công giáo, một hệ phái khác của đạo Cơ đốc là Tin Lành cũng xâm nhập vào Việt Nam từ đầu thế kỷ 20, đạo Tin Lành được thông dụng tới những dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, … ước tính lúc bấy giờ có khoảng chừng hơn 1 triệu người theo đạoĐạo Hồi là tôn giáo của một bộ phận người Chăm ở Việt Nam, được gia nhập vào từ thế kỷ 15 tại vương quốc Chăm Pa ở miền Trung Việt Nam, sau đó theo chân một bộ phận người Chăm di cư tới vùng An Giang, Tây Ninh vào thế kỷ 19Ngoài những tôn giáo gia nhập từ bên ngoài trên, tại miền Nam Việt Nam có những tôn giáo Hoà Hảo và Cao Đài. Đây là hai tôn giáo địa phương Việt Nam, đạo Hoà Hảo được sáng lập từ năm 1939 và đạo Cao Đài được sáng lập từ năm 1926. Hiện nay hai tôn giáo địa phương này tăng trưởng mạnh khắp Nam Bộ và ra cả một số ít tỉnh ở miền Trung và Tây Nguyên và miền Bắc .
Truyện Lục Vân Tiên ấn bản Giáp Tuất do Duy Minh Thị phát hành năm 1874 Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum tức Từ điển Việt-Bồ-La in năm 1651Một trangtứcin năm 1651Về mặt ngôn từ, những nhà dân tộc bản địa học đã chia những dân tộc bản địa ở Việt Nam thành 8 nhóm ngôn từ của họ :

• Nhóm Việt-Mường: gồm người Việt, người Mường, người Chứt, người Thổ
• Nhóm Tày-Thái: gồm người Tày, Thái, Nùng, Bố Y, Sán Chay, Lào,…
• Nhóm Dao-Hmông: gồm người Hmông, Dao, Pà Thẻn,…
• Nhóm Tạng-Miến: gồm người Hà Nhì, Lô Lô, Si La, La Hủ,…
• Nhóm Hán: gồm người Hoa, Sán Dìu, Ngái,…
• Nhóm Môn-Khmer: gồm người Khmer, Kháng, Hrê, Xơ Đăng, Ba Na, Khơ Mú, Cơ Ho, Mạ, Xinh Mun,…
• Nhóm Mã Lai-Đa đảo: gồm người Chăm, Gia Rai, Ê Đê, Ra Glai, Chu Ru,…
• Nhóm hỗn hợp Nam Á: gồm la Chí, La Ha, Pu Chéo, Cơ Lao,…

Tiếng Việt thuộc về nhóm Việt-Mường, lúc bấy giờ là ngôn từ chính thức của Việt Nam, là tiếng mẹ đẻ của người Việt và đồng thời là ngôn từ hành chính chung của 54 dân tộc bản địa sống trên quốc gia Việt Nam, tiếng Việt được 86 % người dân sử dụng. Mặc dù là ngôn từ chung của người Việt nhưng nó có sự độc lạ về mặt ngữ âm và từ vựng ở những vùng miền dẫn tới phương ngữ tiếng Việt được phân loại làm nhiều vùng phương ngữ khác nhau từ miền Bắc, miền Trung và miền NamVề nguồn gốc, tiếng Việt được xem là có nguồn gốc với ngôn từ Nam Á về mặt từ vựng phối hợp với ngôn từ Tày-Thái về mặt thanh điệu. Trong quy trình tăng trưởng Tiếng Việt đã tiếp thu và đồng hoá nhiều từ Hán và được gọi là từ Hán-Việt, ngoài những tiếng Việt còn tiếp thu một số lượng khá lớn những từ khoa học kỹ thuật của những ngôn từ Pháp, Nga, Anh từ đầu thế kỷ 20 đến nay [ 3 ]

Về chữ viết, theo một số nghiên cứu khảo cổ, từ thời Hùng Vương người Việt đã có chữ viết riêng gọi là chữ Khoa Đẩu mà người Trung Quốc miêu tả là giống đàn nòng nọc đang bơi. Tới thời Bắc thuộc, người Việt dùng chữ Hán làm chữ viết chính cho tiếng Việt ở Việt Nam. Sau khi giành độc lập từ thế kỷ 10, với ý thức dân tộc cũng như các từ vựng không có trong chữ Hán, người Việt đã sáng tạo ra chữ Nôm dùng song hành với chữ Hán. chữ Nôm được hoàn chỉnh vào thế kỷ 12 và phát triển rực rỡ vào thế kỷ 18. Tuy nhiên chữ Nôm chỉ được dùng trong lĩnh vực văn chương, còn trong hành chính thì vẫn dùng chữ Hán.

Từ thế kỷ 17, khi những nhà truyền giáo phương Tây vào Việt Nam truyền đạo Công giáo đã dựa trên bảng vần âm tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Ý để phiên âm tiếng Việt bằng chữ Latinh và đây là cơ sở cho sự sinh ra của chữ Quốc ngữ. Mặc dù chữ Quốc ngữ đã có từ thế kỷ 17 nhưng phải tới đầu thế kỷ 20 khi thực dân Pháp đô hộ trọn vẹn Việt Nam thì chữ Quốc ngữ mới được người Pháp bảo lãnh để hoàn toàn có thể phổ cập để thành một công cụ tiếp xúc thuận tiện trong xã hội Việt Nam cùng tiếng Pháp cũng dùng chữ Latinh. Tuy Chữ Nôm và chữ Hán không còn sử dụng thông dụng, lúc bấy giờ vẫn có một lượng không nhỏ người Việt học chữ Hán và chữ Nôm và dùng nó trong tiếng Việt, để vừa biểu nghĩa ( tránh đồng âm khác nghĩa ), dùng trong những hoạt động giải trí tương quan tới văn hóa truyền thống lịch sử như viết thư pháp, vừa hoàn toàn có thể đọc được những văn bản cổ xưa hay những câu chữ ở những di tích lịch sử lịch sử dân tộc, là cơ sở để tìm hiểu và khám phá thêm về văn hóa truyền thống lịch sử rất lâu rồi .Ngoài chữ Quốc ngữ là chữ viết đại trà phổ thông cho người dân ở Việt Nam lúc bấy giờ, một số ít dân tộc bản địa khác cũng sử dụng song hành chữ viết của dân tộc bản địa mình như chữ Khmer của người Khmer ở Nam Bộ, chữ Akhar Thrah của người Chăm, chữ Thái của người Thái ở vùng Tây bắc, chữ Mnông của người Mnông ở Tây Nguyên, … nhằm mục đích gìn giữ văn hoá của dân tộc bản địa mình cũng như tiếp đón những tri thức mới từ chữ quốc ngữ dịch sang. Theo thống kê lúc bấy giờ có 26 dân tộc thiểu số tại Việt Nam có chữ viết riêng của mình ngoài chữ Quốc ngữ .

Tính truyền thống lịch sử qua phong tục, tập quán[sửa|sửa mã nguồn]

Đám cưới trên đường quê

Theo nghĩa Hán-Việt, Phong (風) là nền nếp đã lan truyền rộng rãi và Tục (俗) là thói quen lâu đời. Phong tục ở Việt Nam có truyền thống lâu đời hàng ngàn năm nay, nó đã trở thành luật tục, sâu đậm và gắn chặt trong người dân có sức mạnh hơn cả những đạo luật. Theo sự thăng trầm của lịch sử của dân tộc, phong tục của người Việt Nam cũng không ngừng biến đổi theo trào lưu biến đổi văn hoá xã hội. Tuy có những phong tục mất đi nhưng cũng có những phong tục khẳng định được tính đúng đắn, cái hay, cái đẹp của nó qua việc những phong tục đó còn hiện hữu trong cuộc sống ngày nay của người Việt Nam[4]

Sớm nhất được nhắc đến trong lịch sử là tục ăn trầu có từ thời Hùng Vương trải qua hàng nghìn năm người Việt cùng một số dân tộc khác vẫn giữ được tập tục này trong cuộc sống ngày nay, tục ăn trầu bắt nguồn từ truyện sự tích Trầu Cau để rồi thành biểu tượng cho tình anh em, vợ chồng của người Việt, theo thời gian ý nghĩa của tục ăn trầu được mở rộng sang việc giao hiếu, kết thân của người Việt Nam[5]

Cùng sinh ra từ thời xưa với tục ăn trầu là phong tục đón năm mới hay còn gọi là Tết, Tết vừa là một phong tục đồng thời cũng là một tín ngưỡng và cũng là một tiệc tùng của người Việt cùng một số ít dân tộc bản địa khác. Một số dân tộc bản địa khác đón năm mới trong thời hạn khác và tên gọi đặc trưng của mình như Chol Chnam Thmay ( khoảng chừng tháng 4 ) của người Khmer, Katê ( khoảng chừng tháng 10 ) của người Chăm Bàlamôm, … Từ Tết Nguyên Đán đón năm mới tết đến, theo thời hạn với những tác động ảnh hưởng từ Trung Quốc, người Việt Nam bổ trợ thêm vào những phong tục Tết khác như Tết Nguyên tiêu, Tết Hàn thực, Tết Đoan ngọ, Tết Trung thu, Tết Thanh minh [ 6 ]Không thấy nhắc đến sớm trong sử sách nhưng những phong tục hôn nhân gia đình, sinh đẻ, tang lễ, cũng đã song hành với người Việt Nam từ thời xưa và đến thời nay vẫn là những phong tục gắn liền với đời sống người Việt Nam .
Ẩm thực Việt Nam chú trọng ăn ngon tuy đôi khi không đặt tiềm năng số 1 là ăn bổ. Bởi vậy trong mạng lưới hệ thống nhà hàng người Việt ít có những món rất là cầu kỳ, không hầm nhừ ninh kỹ như siêu thị nhà hàng Trung Quốc, cũng không thiên về bày biện có tính thẩm mỹ và nghệ thuật cao độ như nhà hàng siêu thị của Nhật Bản, mà thiên về phối trộn gia vị một cách tinh xảo để món ăn được ngon, hoặc sử dụng những nguyên vật liệu dai, giòn chiêm ngưỡng và thưởng thức rất mê hoặc dù không thực sự bổ béo .Trong trong thực tiễn nhiều người nhận thấy, một cách cảm tính, đặc trưng nhà hàng Việt Nam là sự trung dung trong cách trộn lẫn nguyên vật liệu không quá cay, quá ngọt hay quá béo. Các nguyên vật liệu phụ ( gia vị ) để chế biến món ăn Việt Nam rất đa dạng và phong phú, gồm có nhiều loại rau thơm, gia vị thực vật, quả hoặc lá non ; những gia vị lên men và những gia vị đặc trưng của những dân tộc bản địa nhiệt đới gió mùa nói trên được sử dụng một cách tương sinh hòa giải với nhau và thường thuận theo nguyên tắc ” âm khí và dương khí phối triển ” .Số lượng món ăn và phương pháp phối hợp thực phẩm trong món ăn Việt Nam là vô cùng phong phú do có sự phối hợp Đông Tây, nhà hàng Nước Trung Hoa và nhà hàng siêu thị những nước Khu vực Đông Nam Á, đặc biệt quan trọng là sự phát minh sáng tạo của người Việt để bản địa hóa và tìm ra những phương pháp thích hợp nhất. Có những món ăn không hề đổi khác trong hàng nghìn năm qua. ( Danh sách những món ăn Việt Nam )Năm năm ngoái, CNN đã công bố Top 8 nền nhà hàng mới nổi có sức lan tỏa nhất quốc tế, trong đó có Việt Nam [ 7 ]. Tuy nhiên việc thông dụng ẩm thực ăn uống phương Tây nhất là ở những đô thị, trong một bộ phận dân chúng nhất là người giàu và sính ngoại rình rập đe dọa đến truyền thống siêu thị nhà hàng Việt Nam, và cả nông sản Việt Nam .
Phụ nữ trong bộ áo dài được nâng cấp cải tiến mang tính thời trang tân tiến

Trang phục Việt Nam rất đa dạng. Ở thời phong kiến, người ta có những quy định rất khắt khe về cách ăn mặc. Dân thường không được phép mặc đồ nhuộm bất kì màu nào khác ngoài những màu đen, nâu hay trắng. Quần áo của người dân hầu hết là tầm thường và đơn sơ, để hợp với thân phận của mình trong xã hội (ngoài những dịp lễ quan trọng hoặc lễ cúng tế, đám cưới…).

Một trong những y phục cổ xưa nhất được người phụ nữ tầm trung mặc cho đến đầu thế kỉ XX là bộ ” Áo tứ thân “. Có nhiều nhà nghiên cứu và điều tra cho rằng là ” Áo tứ thân ” hoàn toàn có thể đã sinh ra từ thế kỷ 12. Trong đời sống thường nhật ngày này, phục trang đã theo phong thái phương tây. Những bộ quần áo truyền thống cuội nguồn chỉ được mặc trong những dịp đặc biệt quan trọng .Ngoài ra, áo dài cho cả nam lẫn nữ được coi như quốc phục của Việt Nam .Trước thời Bắc thuộc thì có sách ghi người Việt mặc áo cài bên trái, nhưng hình dạng thì không rõ. Kể từ thời tự chủ thế kỷ thứ 10 trở đi thì áo người Việt đại thể có ba loại địa thế căn cứ theo cách cắt cổ áo :

1. Áo giao lãnh, phía trước cổ là vạt bên trái buộc chéo sang hông bên phải;
2. Áo trực lĩnh, phía trước cổ để buông thõng thành hai vạt song song;
3. Áo viên lĩnh, hay bàn lĩnh, cổ áo cắt tròn ép sát vòng cổ, cài bên phải.

Ba loại áo này cùng xuất hiện nhưng khác nhau ở mức phổ cập trong dân gian tùy từng thời kỳ .Đàn bà còn dùng yếm một mảnh vải vuông che phần ngực, một góc cắt lẹm đi rồi đính hai dải vải buộc vào sau gáy. Hai góc trái và phải cũng đính hai dải vải, gọi là dải yếm, dài đủ để quành ra sau sống lưng rồi buộc lại ở trước ngực. Khi ở nhà làm lụng người đàn bà có khi chỉ mặc yếm. Khi ra ngoài tiếp xúc mới mặc thêm áo .Ở phía dưới bụng thì thời xưa đàn ông đóng khố, đàn bà mặc váy. Khố là mảnh vải hẹp mà dài. Người mặc quấn quanh bụng vài vòng rồi chèn từ phía trước bẹn ra sau cài chặt lại. Tích Chử Đồng Tử từ thời Hùng Vương đã nhắc tới việc phục trang dùng khố. Quần thì có lẽ rằng sau khi người Việt tiếp xúc với văn hóa Trung Hoa mới có lệ mặc quần .
Cũng giống như nhiều nước khác, Việt Nam là một nước có nhiều liên hoan dân gian là hình thức hoạt động và sinh hoạt của hội đồng. Trong liên hoan, những lễ nghi tín ngưỡng, những phong tục tập quán, những thể lệ và hình thức hoạt động và sinh hoạt của một hội đồng đã được tái hiện một cách rất sinh động. Lễ hội được tổ chức triển khai vào những thời gian khác nhau trong một năm, tuỳ thuộc vào phong tục tập quán của từng dân tộc bản địa, nhưng tiệc tùng vẫn tập trung chuyên sâu nhiều nhất vào mùa Xuân [ 3 ]Việt Nam có nhiều loại liên hoan lớn và trang trọng như lễ tế những thần linh, những tiệc tùng nhằm mục đích tưởng niệm tới công ơn tổ tiên, nòi giống như hội Đền Hùng, có những liên hoan tưởng niệm tới những anh hùng như hội Đền Mẫu Đợi, hội Gióng, hội Đền Kiếp Bạc, hội Q. Đống Đa, có những tiệc tùng tưởng niệm người có công mở mang bờ cõi, những ông tổ những ngành nghề, … của người Việt. Bên cạnh những tiệc tùng lớn của người Việt, những dân tộc bản địa khác cũng có những tiệc tùng lớn như tiệc tùng Katê của người Chăm, lễ cúng Trăng của người Khmer, liên hoan xuống Đồng của người Tày, người Nùng, Lễ hội hoa ban của người Thái, Hội đua voi của người Mnông, .. [ 8 ]Ngoài những liên hoan lớn và trang trọng tại Việt Nam từ bắc đến nam còn có hàng nghìn tiệc tùng lớn nhỏ khác nhau của những dân tộc bản địa Việt Nam. Các tiệc tùng ở Việt Nam rất phong phú, những liên hoan về nông nghiệp, hội văn nghệ đi dạo, thi tài, hội giao duyên, hội lịch sử vẻ vang, … Đặc biệt là hội mừng năm mới ( Tết Nguyên Đán ) của người Việt và 1 số ít dân tộc bản địa khácCùng với những tiệc tùng dân gian, những liên hoan của những tôn giáo ban đầu chỉ mang ý nghĩa nội bộ nhưng theo thời hạn những liên hoan đó lan sang những những tầng lớp xã hội khác và thành những tiệc tùng mang tính hội đồng như lễ Phật đản của Phật giáo và lễ Noel của Công giáo .Theo thống kê 2009, hiện cả nước Việt Nam có 7.966 liên hoan ; trong đó có 7.039 liên hoan dân gian ( chiếm 88,36 % ), 332 tiệc tùng lịch sử dân tộc ( chiếm 4,16 % ), 544 tiệc tùng tôn giáo ( chiếm 6,28 % ), 10 liên hoan gia nhập từ quốc tế ( chiếm 0,12 % ), còn lại là tiệc tùng khác ( chiếm 0,5 % ). Các địa phương có nhiều liên hoan là TP.HN, Thành Phố Bắc Ninh, Hà Nam, Thành Phố Hải Dương và Phú Thọ .Việt Nam là một vương quốc đã có hàng nghìn năm lịch sử vẻ vang. Cũng như nhiều vương quốc khác trên quốc tế, Việt Nam có một nền văn hóa mang truyền thống riêng. Chính những nét đó tạo ra sự cốt cách, hình hài và truyền thống của dân tộc bản địa Việt Nam .Trong kho tàng văn hóa của dân tộc bản địa Việt Nam, hoạt động và sinh hoạt tiệc tùng là vùng văn hóa rất đặc trưng. Lễ hội là hoạt động và sinh hoạt văn hóa dân gian phần nhiều xuất hiện ở khắp mọi miền quốc gia. Nhiều liên hoan sinh ra cách đây hàng nghìn năm đến nay vẫn được duy trì. Lễ hội ở Việt Nam khi nào cũng hướng tới một đối tượng người tiêu dùng thiêng liêng cần suy tôn là nhân thần hay nhiên thần. Đó chính là hình ảnh quy tụ những phẩm chất cao đẹp nhất của con người. Giúp con người nhớ về nguồn cội, hướng thiện và nhằm mục đích tạo dựng một đời sống tốt đẹp, yên vui .Lễ hội truyền thống lịch sử ở Việt Nam thường diễn ra vào mùa Xuân và số ít vào mùa Thu là hai mùa đẹp nhất trong năm, đồng thời cũng là lúc nhà nông có thời hạn nhàn nhã. Trong số những liên hoan Việt Nam thì phải kể đến những tiệc tùng chi phối hầu hết những mái ấm gia đình trên mọi miền tổ quốc, đó là Tết Nguyên Đán, Lễ Vu Lan và tết Trung Thu. Gần đây 1 số ít tiệc tùng được nhà nước và nhân dân chăm sóc như : Lễ hội đền Hùng, Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn, Giáng Sinh, Hội Phật Tích .Một số liên hoan lớn ảnh hưởng tác động cả một vùng to lớn, tiêu biểu vượt trội như : hội Gióng ( xứ Kinh Bắc ), tiệc tùng đền Hùng ( Xứ Đoài ), tiệc tùng chùa Bái Đính, Hội Lim ( Kinh Bắc ) phủ Dày, ( xứ Sơn Nam ), tiệc tùng Yên Tử, tiệc tùng bà chúa Xứ ( An Giang ), Lễ hội pháo hoa Quốc tế Thành Phố Đà Nẵng ( thành phố TP. Đà Nẵng ) …

Phân cấp tiệc tùng[sửa|sửa mã nguồn]

Võ thuật Việt Nam là tên gọi khái quát mạng lưới hệ thống võ thuật, những võ phái, bài thảo, võ sư khai sinh và tăng trưởng trên quốc gia Việt Nam, hoặc do người Việt làm chưởng môn, thiết kế xây dựng phát minh sáng tạo tại ngoại bang từ xưa đến nay, có những đặc trưng riêng không liên quan gì đến nhau trong sự đối sánh tương quan với những võ phái quốc tế khác. Võ thuật Việt Nam có nội hàm khái niệm rộng hơn thuật ngữ võ truyền thống Việt Nam ( thường biết đến với tên gọi võ Ta phân biệt với võ Tàu ) vốn thường dùng để chỉ những võ phái đã tăng trưởng trong khoảng chừng từ giữa thế kỷ 20 trở lại trước trên chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, theo đó, võ thuật Việt Nam hoàn toàn có thể gồm có cả những môn phái mới sinh thành trong thời gian hiện tại, và bao quát cả những võ phái đã tăng trưởng trong suốt trường kỳ lịch sử dân tộc Việt Nam .Các phái võ Việt Nam, hay còn được gọi với tên ” Võ thuật Cổ Truyền ” vẫn bộc lộ những đặc thù độc lạ rõ ràng với những nền võ học khác trên quốc tế nói chung và Trung Quốc nói riêng :

1. Sự xuất hiện của lời thiệu bằng thơ, phú;
2. Bộ pháp vận hành theo đồ hình bát quái (lưỡng túc bát quái vi căn), khi đứng thì vững như đá tảng, khi di chuyển thì nhẹ nhàng linh hoạt như lá bay;
3. Bộ tay áp dụng theo ngũ hành pháp (song thủ ngũ hành vi bản);
4. Kỹ thuật đòn thế được chọn lọc, phân thế riêng phù hợp với cách đánh của từng dạng đối tượng, địa hình, nhất là lối đánh cận chiến một người chống lại nhiều người;
5. Tận dụng triệt để lối đánh “cộng lực” – dựa vào sức lực đối phương để triệt hạ đối phương.

Nghệ thuật của một dân tộc bản địa là yếu tố đặc trưng nhất và tiếp cận nhanh nhất với quốc tế bên ngoài trong toàn cảnh toàn thế giới hóa lúc bấy giờ. Nền thẩm mỹ và nghệ thuật Việt Nam có từ hàng nghìn năm nay, mở màn từ nghệ thuật và thẩm mỹ truyền thống lịch sử hay còn gọi là nghệ thuật và thẩm mỹ dân gian Việt Nam .
Đại Việt sử ký toàn thư, Quốc âm thi tập, Hồng Đức bản đồ (từ trái sang phải):Một số tác phẩm văn học trung đại Việt Nam : ( từ trái sang phải ) :Cũng như nền văn học của những nước khác trên quốc tế, văn học Việt Nam gồm có hai bộ phận đó là văn học dân gian và văn học viết. Văn học dân gian là văn học truyền miệng của người dân và văn học viết gồm có văn học chữ Hán, văn học chữ Nôm và văn học chữ Quốc ngữ .

Kho tàng văn học dân gian của Việt Nam rất phong phú và đa dạng, để giữ gìn những truyền thống quý báu của dân tộc, để bảo tồn những kinh nghiệm sống, kinh nghiệm sản xuất của các thế hệ người Việt Nam khi đại đa số người dân trong thời phong kiến không có điều kiện biết chữ Hán, một hình thức văn học dân gian truyền miệng đã ra đời và được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác tại Việt Nam. Đó là những câu chuyện thần thoại như Thần Trụ Trời của người Việt, Đi san mặt Đất của người Lô Lô,…những sử thi như Đam San của người E Đê, Đẻ đất đẻ nước của người Mường,…những truyền thuyết như Sơn Tinh Thuỷ Tinh, Thánh Gióng của người Việt, những cổ tích như Thạch Sanh….và các truyện ngụ ngôn, truyện cười, tục ngữ, ca dao,…. Văn học dân gian thường ca ngợi tài năng và lòng dũng cảm của con người trước thiên nhiên khắc nghiệt, trước kẻ thù độc ác, ca ngợi lòng nhân hậu, độ lượng giúp đỡ nhau, ca ngợi tình yêu trai gái, tình chung thuỷ vợ chồng, yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu làng xóm, quê hương. Không những thế văn học dân gian Việt Nam còn là vũ khí đấu tranh chống lại những thói hư tật xấu của con người, chống lại những bất công thối nát trong xã hội. Bằng ngôn ngữ dân gian giàu hình ảnh, bằng nghệ thuật nhạc điệu sinh động, văn học dân gian Việt Nam đã thấm sâu vào lòng người một cách tự nhiên và rất dễ dàng truyền lại cho đời sau[3]

Trong văn học viết, với chữ Hán và chữ Nôm được sử dụng trong một thời gian dài. Các tác phẩm văn học cổ nhất còn lưu lại được sáng tác vào thế kỷ 11 và chủ yếu liên quan đến đạo Phật khi đó đang thịnh hành tại Việt Nam. Đó là những bài thơ của các vị sư giải thích về cơ sở căn bản của đạo Phật cũng như bình luận về các biến cố lịch sử hay các đề tài về ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên, từ thế kỷ 13 nhiều công trình về lịch sử, địa lý và địa chí bằng chữ Hán đã xuất hiện. Khi hệ thống chữ Nôm được hoàn chỉnh vào thế kỷ 13, nhiều tác phẩm văn học viết bằng chữ Nôm lần lượt xuất hiện, một trong những tác phẩm sớm nhất bằng chữ Nôm còn để lại đến hôm nay là các bài thơ của Nguyễn Trãi, các tác phẩm đồ sộ của ông bao gồm một tuyển tập hàng trăm bài thơ Nôm có tên Quốc âm thi tập ở thế kỷ 15, và kế tiếp là Chinh phụ ngâm của Đoàn Thị Điểm, các bài thơ của Hồ Xuân Hương và đặc biệt là tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du.

Từ đầu thế kỷ 20, do sự xâm lược và đô hộ của thực dân Pháp, chữ Quốc ngữ ( chữ Latinh ) được thông dụng thoáng rộng, với sự tăng trưởng của công nghệ tiên tiến in ấn cùng với những tiếp xúc với văn học phương Tây, văn học Việt Nam Open những thể loại văn học mới, văn xuôi chiếm vị trí quan trọng trên văn đàn cùng với thơ ngự trị trước đó. Các đổi khác trong đời sống văn học đã Open với sự sinh ra của trào lưu Thơ Mới vào những năm 1930, đây là một trào lưu văn minh nhằm mục đích giải phóng thơ Việt Nam ra khỏi những luật lệ gò bó của thơ Trung Quốc cổ. Trong nghành nghề dịch vụ văn xuôi, những hoạt động giải trí của nhóm Tự Lực Văn Đoàn chịu tác động ảnh hưởng từ phương Tây đã tạo ra thể loại tiểu thuyết Việt Nam văn minhNền văn học Việt Nam từ thời kỳ này Open nhiều trào lưu, có những tác phẩm chịu tác động ảnh hưởng của chủ nghĩa lãng mạn, có những tác phẩm theo chủ nghĩa hiện thực và cũng có những tác phẩm gắn liền với chính trị đó là dòng tác phẩm cách mạng

Bắt đầu sớm nhất với kiến trúc dân gian với những hoạ tiết về nhà cửa trên mặt trống đồng Đông Sơn vào khoảng chừng thế kỷ 7 trước công nguyên, trải qua thời bắc thuộc kiến trúc Việt Nam chịu nhiều tác động ảnh hưởng của nền kiến trúc Trung Quốc, từ thế kỷ 10 khi giành được độc lập kiến trúc Việt Nam là sự phối hợp giữa kiến trúc địa phương cùng với những ảnh hưởng tác động từ Trung Quốc. Các khu công trình của Việt Nam quy mô thường không lớn, nhưng thường là sự tích hợp hài hoà giữa khu công trình chính và cảnh sắc xung quanh, đặc biệt quan trọng là sử dụng hồ, ao, sông ngòi để điều tiết khí hậu và tạo cảnh sắc. Từ cuối thế kỷ 19, với việc đô hộ của thực dân Pháp, kiến trúc Việt Nam mở màn vận dụng thoáng đãng những khuông mẫu và thủ pháp kiến trúc, kiến thiết xây dựng của phương Tây, nhiều khu công trình còn sống sót đến ngày này ở những đô thị, đặc biệt quan trọng là tại Thành Phố Hà Nội đã để lại một sắc thái kiến trúc đẹp và độc lạ [ 3 ]

Điện ảnh là môn thẩm mỹ và nghệ thuật Open muộn nhất tại Việt Nam, trải qua nhiều quá trình. Ban đầu là những thể loại phim do người Pháp thực thi từ những năm 1920. Tới thập niên 1930, cùng với sự sinh ra của những môn âm nhạc, mỹ thuật tân tiến, điện ảnh cũng khởi đầu được người Việt Nam thực thi. Tiếp đó sau sự chia cắt quốc gia, điện ảnh Việt Nam tại hai miền đều có những hướng tăng trưởng riêng cùng với những ảnh hưởng tác động từ bên ngoài là hai nền điện ảnh miền Bắc và điện ảnh miền Nam. Sau những năm 1975 nền điện ảnh Việt Nam do nhà nước thực thi. Tới quy trình tiến độ Đổi Mới, từ những năm 1986 sự tham gia của tư nhân vào nghành điện ảnh đã tạo ra dòng phim mỳ ăn liền, dòng phim này phổ cập trong những năm đầu của thập niêm 1990 và tự kết thúc vai trò của mình từ những năm 1995 nhường chỗ cho dòng phim đương đại Việt Nam .

Đám cưới Chuột thuộc dòng tranh dân gian Đông Hồ của người Việtthuộc dòng tranh dân gian Đông Hồ của người ViệtNền mỹ thuật khởi đầu với điêu khắc cổ được bộc lộ trên mặt trống đồng Đông Sơn của dân cư Lạc Việt, trải qua những thời kỳ cùng với những ảnh hưởng tác động từ bên ngoài đã tạo ra nền điêu khắc Việt Nam tăng trưởng rực rỡ tỏa nắng vào những thời Lý, Trần, Lê qua những khu công trình tôn giáo và hoàng cung những vương triều. Bên cạnh những khu công trình kiến trúc và điêu khắc của người Việt thì nền điêu khắc kiến trúc Việt Nam được bổ trợ những kỹ thuật tinh xảo trong việc thiết kế xây dựng những khu công trình tôn giáo tín ngưỡng của người Chăm và người Khmer Nam Bộ .
Hội họa Open muộn hơn với tranh lụa, tranh truyền thần, tranh thờ, tranh chân dung, tranh sơn mài, tranh khắc gỗ, hội họa cung đình và dòng tranh dân gian Việt Nam gồm tranh Tết, tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống. Đề tài tranh dân gian thường giản dị và đơn giản và thân mật với đời sống dân dã, mỗi bức tranh đều có ý nghĩa tượng trưng và đều được cách điệu hoá. Cùng với những môn nghệ thuật và thẩm mỹ văn minh khác, mỹ thuật tân tiến Việt Nam cũng có những bước tiến dài từ đầu thế kỷ 20 với tác động ảnh hưởng của nghệ thuật và thẩm mỹ phương Tây thời Pháp thuộc, với những phe phái lãng mạn, hiện thực, ấn tượng, trừu tượng, siêu thực, … mặc dầu chịu nhiều tác động ảnh hưởng của phương Tây nhưng khuynh hướng mỹ thuật tân tiến của Việt Nam vẫn gắn liền với lịch sử vẻ vang quốc gia .

Diễn viên tuồng đầu thế kỷ XXSự sinh ra và tăng trưởng của sân khấu dân gian Việt Nam gắn liền với đời sống nông nghiệp, múa rối nước là nghệ thuật và thẩm mỹ dân gian của người nông dân làm ruộng nước ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, thường được trình diễn trong dịp hội hè, những lúc nông nhàn, múa rối nước là một thẩm mỹ và nghệ thuật tổng hoà giữa những nghệ thuật và thẩm mỹ điêu khắc, sơn mài, âm nhạc, hội họa và văn học. Cùng với múa rối nước là những môn thẩm mỹ và nghệ thuật chèo, tuồng, cải lương góp thêm phần làm đa dạng chủng loại nền sân khấu truyền thống Việt Nam. Từ đầu thế kỷ 20, cùng với những tác động ảnh hưởng của sân khấu phương Tây, thẩm mỹ và nghệ thuật sân khấu tân tiến Việt Nam được bổ trợ thêm những môn nghệ thuật và thẩm mỹ kịch, hài kịch, xiếc, ảo thuật, múa, ballet, opera, …

Ca trù -thể loại nhạc thính phòng cổ truyền của Việt NamÂm nhạc truyền thống Việt Nam cũng có truyền thống cuội nguồn truyền kiếp, khởi đầu với chầu văn, quan họ, ca trù, hát ví, dân ca, vọng cổ, nhạc cung đình, … của người Việt và cạnh bên đó là âm nhạc dân gian của những dân tộc bản địa khác như hát lượn của người Tày, hát Sli của người Nùng, hát Khan của người Ê Đê, hát dù kê của người Khmer … Cùng với những môn nghệ thuật và thẩm mỹ tân tiến khác, nền âm nhạc tân tiến Việt Nam từ những năm 1930 được hình thành và tăng trưởng đến ngày này được gọi là tân nhạc Việt Nam với những dòng nhạc tiền chiến, nhạc đỏ, tình khúc 1954 – 1975, nhạc vàng, nhạc hải ngoại và nhạc trẻ. Tính đến tháng 12 năm 2013, 6 trong số những hình thức âm nhạc truyền thống Việt Nam là dân ca quan họ, ca trù, nhã nhạc cung đình Huế, hát xoan, Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên ( gồm có cả âm nhạc Cồng Chiêng ) và đờn ca tài tử được UNESCO vinh danh là siêu phẩm di sản truyền khẩu văn hóa phi vật thể của quả đât ( ở Việt Nam cũng thường gọi là Di sản văn hóa phi vật thể của quốc tế ) .

Sách tìm hiểu thêm[sửa|sửa mã nguồn]

• An Nam phong tục sách, Mai Viên Đoàn Triển, Nhà xuất bản Hà Nội 2008
• Các khía cạnh văn hoá Việt Nam, Nguyễn Thị Thanh Bình – Dana Healy, Nhà xuất bản Thế giới 2006
• Cơ sở văn hóa Việt Nam, Trần Quốc Vượng (chủ biên), Nhà xuất bản Giáo dục 2009
• Lễ hội Việt Nam, Vũ Ngọc Khánh, Nhà xuất bản Thanh Niên 2008
• Một hướng tiếp cận văn hóa Việt Nam, Hồ Liên, Nhà xuất bản Văn Học 2008
• Người Việt Đất Việt, Toan Ánh – Cửu Long Giang, Nhà xuất bản Văn Học 2003
• Nói về miền Nam, Cá tính miền Nam, Thuần phong mỹ tục Việt Nam, Sơn Nam, Nhà xuất bản Trẻ 2009
• Việt Nam phong tục, Phan Kế Bính, Nhà xuất bản Văn Học 2005
• Việt Nam văn hóa sử cương, Đào Duy Anh, Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin 2003
• Việt Nam văn minh sử cương, Lê Văn Siêu, Nhà xuất bản Thanh Niên 2004

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://tuhocmoithu.com
Category: Nhà cửa – Đời sống