Khai thác 131 vòm cầu trăm tuổi phố Phùng Hưng: Cần có tầm nhìn vượt qua khỏi… gầm cầu – Tạp chí Kiến Trúc

Tháng 4.2020, Cục Đường sắt Việt Nam đã có văn bản gửi Ban Quản lý phố cổ Hà Nội chấp thuận cải tạo thí điểm các ô vòm cầu từ 79 đến 83 đoạn đường dẫn cầu Long Biên qua phố Phừng Hưng quận Hoàn Kiếm. Thử nghiệm này sẽ hướng tới mục tiêu gì trong tương lai?

Trăm năm cầu đá cũng mòn

Ai qua cầu Long Biên vào ra Thành Phố Hà Nội cũng đi qua cầu dẫn ( dài 1,4 km ) xây bằng đá nguyên khối dẫn lên đầu cầu từ phố Trần Phú, kết thúc là ga Long Biên. Trong đó, đoạn thấp từ phố Trần Phú đến Cửa Đông dài 500 m xây đặc, đoạn từ phố Cửa Đông đến Ga Long Biên có 131 vòm cuốn, đỉnh vòm cao từ 2,6 m đến 4,9 m, trên những đỉnh vòm xây đặc, đặt ray tàu hỏa .

Xây dựng trong hai năm 1900-1902, và sở dĩ 131 vòm cầu xây rỗng là do lúc đó tổng tải trọng các đoàn tàu rất thấp: chỉ vài chục tấn kể cả đầu tàu hơi nước đến các toa tàu hàng hóa, hành khách. Tàu nhỏ chạy chậm, ít chuyến nhưng quy trình bảo trì bảo dưỡng chặt chẽ.

Sau năm 1954, những tuyến đường sắt TP. Hà Nội đi Hải Phòng Đất Cảng, Đồng Đăng, Tỉnh Lào Cai hoạt động giải trí hết hiệu suất, tải trọng đoàn tàu tăng dần lên tới hàng trăm tấn, vận tốc tăng lên do dùng đầu máy diesel. Rồi tăng cả số chuyến trong khi gia cố, trùng tu giảm dần .
Trong thời hạn cuộc chiến tranh, nhiều vòm cầu yếu đã được chống đỡ bằng gỗ / thanh ray sắt, vài vòm nứt hỏng phải xây đặc lại. Sau 1972, 1 số ít hộ dân bị mất nhà cửa do cuộc chiến tranh, lũ lụt vào tá túc dưới những vòm cầu rất lộn xộn : mất vệ sinh, bảo đảm an toàn, bảo mật an ninh trật tự. Họ tự đục phá làm nguy cơ tiềm ẩn cấu trúc, đun nấu nên dễ xảy ra cháy nổ … Do vậy, thành phố TP. Hà Nội tập trung chuyên sâu xây bịt lại hàng loạt những vòm cầu, khoảng chừng đầu 1980 triển khai xong .

Theo Ban quản trị phố cổ Thành Phố Hà Nội, dự án Bất Động Sản thử nghiệm đục thông 6 vòm cầu ( vòm cầu số 93 được đục thông năm 2020 và 5 vòm cầu đang liên tục được đục thử nghiệm ) sẽ là cơ sở để kiến thiết xây dựng, hoàn thành xong đề án Không gian văn hóa truyền thống, thương mại dịch vụ, du lịch khu vực 131 vòm cầu theo chủ trương bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị thành phố cổ trong toàn diện và tổng thể di sản văn hóa truyền thống Thành Phố Hà Nội của Ủy Ban Nhân Dân thành phố .
Việc sử dụng những khoảng trống trống dưới những vòm cầu đường sắt bằng cấu trúc gạch đá rất phổ cập tại những thành phố khắp quốc tế : làm nhà kho, gara, shop, văn phòng, câu lạc bộ … Thậm chí, có nơi hình thành khu chợ sầm uất. Tuy vậy những vòm này thường phải cao ( đỉnh vòm 5 – 9 m ), rộng ( khoảng chừng 7-15 m ), khác với vòm cầu Phùng Hưng có bề rộng nhỏ ( < 5 m ) lại ọp ẹp, vòm đã thấp nay cần gia cố cấu trúc nên chỉ còn vài chục vòm có đủ chiều cao > 3 m .

Dự án cho biết sẽ dùng bốn vòm đã khai thông làm đường đi, còn 127 vòm cầu còn lại sẽ được khôi phục, tạo thành không gian tổ chức các hoạt động chuyên biệt, như: khu thủ công mỹ nghệ làng nghề, khu vực nghệ thuật công cộng, khu vực văn hóa ẩm thực… để thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan… Có thể đây là đề xuất chủ quan của tác giả vẽ ra, bởi lẽ cả khu phố cổ Hà Nội – Kẻ Chợ hàng trăm năm qua vốn đã tối đa hóa mô hình này, nhưng không phải chỗ nào cũng thành công. Chẳng hạn, tại phố Phùng Hưng vốn đã nhiều lần làm chợ, nhưng có nhiều bất cập nên nhiều lần dẹp bỏ. Vậy mà nay lặp lại bài cũ, trong khi còn chưa có kịch bản mới, đồng bộ tổ chức giao thông, đỗ xe, lối đi bộ… kết nối các khu vực khác.

Ngay chợ Đồng Xuân và cả tuyến phố dẫn tới Hồ Hoàn Kiếm vốn nổi tiếng sầm uất, dăm năm nay cũng đã suy giảm mạnh. Chợ Hàng Da sau khi xã hội hóa góp vốn đầu tư nâng tầng thì gần như tê liệt, do vậy dự án Bất Động Sản cần có giải pháp vượt qua thử thách hiện tại trước khi bày vẽ ra những viễn cảnh tương lai kỳ vĩ .

Tương lai nào cho những vòm cầu trăm tuổi?

Các văn bản của ngành đường tàu đã rất ủng hộ ý tưởng sáng tạo của thành phố TP. Hà Nội, nhưng vẫn rất thận trọng quá trình bảo vệ bảo đảm an toàn giao thông vận tải theo Luật Đường sắt. Ngoài ra, dự án Bất Động Sản cần làm rõ quyền gia tài hỗn hợp giữa cấu trúc giao thông vận tải và khu công trình dịch vụ thương mại : ai sẽ là chủ gia tài những không gian thương mại dịch vụ gầm cầu này ?. Nếu góp vốn đầu tư bằng tiền ngân sách thì gia tài cũng không thuộc Đường sắt mà của Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước. Còn nếu vốn xã hội hóa cũng đồng nghĩa tương quan tư nhân hóa khoảng trống hạ tầng đường tàu thì Nước Ta chưa từng có tiền lệ .

Năm 2018, Q. Hoàn Kiếm đã tiến hành thành công xuất sắc khoảng trống nghệ thuật và thẩm mỹ đương đại trên đoạn phố Phùng Hưng, cả tuyến phố này trở thành khoảng trống công cộng tích hợp thương mại, dịch vụ, du lịch hoạt động giải trí sinh động hiệu suất cao. Nhưng ở đây, nếu dự án Bất Động Sản khai thác vòm cầu Phùng Hưng nếu chỉ tập trung chuyên sâu vào tiềm năng đục mấy lỗ vòm làm shop gầm cầu thì hoàn toàn có thể đang nhầm phương tiện đi lại thành mục tiêu. Vấn đề là dự án Bất Động Sản khởi động một cách tiếp cận tăng trưởng đô thị tích hợp đa ngành. Đó là giải cứu sự bế tắc của ngành Đường sắt vương quốc đồng thời cải tổ nạn ùn tắc giao thông vận tải đô thị và cả thiếu vắng kinh tế tài chính đô thị nữa .
Đường sắt đang suy yếu dần là do tàu chạy ít chuyến, không chạy được vì xung đột với giao thông vận tải đô thị tại giao cắt bốn nút giao Cửa Nam, Nguyễn Thái Học, Điện Biên Phủ và Trần Phú. Muốn thoát nạn này thì đường tàu cần phải đưa lên cao. Đường sắt chưa cần chạy xa, chỉ cần vài chục chuyến / ngày từ ga TP. Hà Nội sang Gia Lâm, Yên Viên đã ship hàng tốt hàng vạn hành khách, làm sống lại cả tuyến đường đang vắng tàu cả ngày nên thành phố café đường tàu, những nhà ga để hoang chỉ cho thuê kho và cầu Long Biên cũ rỉ không tìền bảo dưỡng .

Làm đường tàu trên cao sẽ tạo ra hàng trăm shop cao, rộng, đẹp bên dưới cho thuê cũng thu lại cho ngân sách hàng ngàn tỷ đồng. Xây thêm tầng trên làm nền cho tuyến đường tàu đô thị, chưa có tàu thì chạy buýt ưu tiên như vậy cũng đã tương hỗ mạnh chuyển dời vào ra TT thành phố .
Do vậy, đục thử 5-6 vòm là việc rất thiết yếu, nhưng nếu chỉ tính đục rỗng vòm cầu để có thêm vài chục shop hàng thấp bé thì e tầm nhìn còn quá thời gian ngắn. Nếu định tái thiết cả một tuyến giao thông vận tải trọng điểm phối hợp tăng cấp đô thị thì dự án Bất Động Sản cũng phải cần làm rõ tiềm năng đích thực là gì !

Theo KTS Trần Huy Ánh/ Người đô thị

Source: https://tuhocmoithu.com
Category: Nhà cửa – Đời sống